14.07.2025 13:45

Określenie „stal szlachetna”, często stosowane w Polsce przez producentów i dostawców, to potoczna nazwa stopów stali zawierających chrom i nikiel, która ma podkreślać wysokie parametry wytrzymałościowe, jakościowe czy estetyczne tych stopów żelaza. Nie ma technicznych i precyzyjnych parametrów, które określają jednoznacznie właściwości stali szlachetnej, dlatego skupiamy się, na charakterystyce stali nierdzewnej, jej odmian i gatunkach, które są precyzyjnie określone za pomocą norm technicznych.

Popularne normy i gatunki stali nierdzewnej

Stal nierdzewna to grupa stopów żelaza o specjalnych właściwościach fizykochemicznych, w tym przede wszystkim stopy odporne na korozję ze strony takich czynników jak powietrze atmosferyczne, rozcieńczone kwasy czy roztwory alkaliczne (zasady). Stopy te zawierają żelazo, chrom, mangan, krzem i węgiel, a w wielu przypadkach znaczne ilości niklu i molibdenu. Skład procentowy tych pierwiastków decyduje o gatunku, rodzaju, a co za tym idzie o właściwościach i możliwościach zastosowania danego stopu.

Właściwość odporności na korozję uzyskuje się przez stosowanie odpowiednich dodatków stopowych. Pierwiastki te reagują z tlenem z wody i powietrza, tworząc bardzo cienką, stabilną powłokę składającą się z takich produktów korozji jak tlenki metali i wodorotlenki. W tworzeniu tej powłoki produktów korozji dominującą rolę odgrywa chrom.

Wyższa zawartość chromu w stali daje jego lepszą odporność na korozję. Odbywa się to skokowo, gdyż odporność na korozję całości stopu zaczyna się od wartości co najmniej 13 % tego metalu. Odporność ta ulega dalszemu podwyższeniu po dodaniu molibdenu. Dodatek niklu ma na celu uzyskanie struktury austenitycznej stali, co ułatwia jej obróbkę plastyczną na zimno i spawanie. Nikiel podwyższa także odporność stopu na korozję w warunkach kontaktu z kwasami solnym i siarkowym, czy wodą morską.

Gatunki stali nierdzewnej zdefiniowane zostały przez kilka różnych przepisów określających m. in. skład procentowy pierwiastków i dodatków w poszczególnych stopach. Do najczęściej spotykanych i stosowanych norm określających rodzaj stopu należą:

- EN 10088 to Europejska Normawydana przez: CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny). Zawiera ona klasyfikację, oznaczenia i właściwości stali nierdzewnych. Obowiązuje we wszystkich krajach UE, w tym również w Polsce jako norma zharmonizowana (PN-EN 10088).

- AISI (American Iron and Steel Institute) to norma wydana przez Amerykański Instytut Żelaza i Stali (obecnie klasyfikację utrzymuje ASTM). Przepisy te obejmują klasyfikację gatunków stali nierdzewnych głównie według składu chemicznego, oznaczanych trzycyfrowymi numerami (np. 304, 316, 430). Szeroko stosowana w USA i w międzynarodowym przemyśle (również w Polsce jako odniesienie handlowe). Jest mniej szczegółowa niż EN 10088.

- DIN (Deutsches Institut für Normung) to norma wydana przezNiemiecki Instytut Normalizacyjny. Obejmuje ona bardzo szeroko wszystkie aspekty materiałowe, w tym stal nierdzewną (np. DIN 1.4301 to odpowiednik AISI 304). Choć wiele norm DIN zostało zastąpionych przez normy EN, nadal są powszechnie stosowane w dokumentacji technicznej, projektach starszych instalacji i systemach opartych o niemieckie wzorce przemysłowe.

- PN (Polska Norma), która została wydana przez: Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Odnosi się ona często do norm europejskich jako ich tłumaczenie (np. PN-EN 10088), ale zawiera również własne tradycyjne oznaczenia, szczególnie w starszych opracowaniach. Są to oficjalne normy obowiązujące w Polsce. Współczesne oznaczenia oparte są głównie na europejskiej nomenklaturze.

Normy te są stosowane często zamiennie, dlatego możemy się spotkać z różnymi oznaczeniami, tych samych gatunków stali nierdzewnej. Poniższa tabelka przedstawia zestawienie umożliwiającą łatwą identyfikacje gatunku stali nierdzewnej.

l.p.	Rodzaj stali	Typ odporności	DIN/EN	AISI	PN/EN
1	Austenityczna	Kwasoodporna	1.4401	316	X5CrNiMo17-12-2
2	Austenityczna	Kwasoodporna	1.4404	316L	X2CrNiMo17-12-2
3	Austenityczna	Kwasoodporna	1.4571	316Ti	X6CrNiMoTi17-12-2
4	Austenityczna	Nierdzewna	1.4301	304	X5CrNi18-10
5	Austenityczna	Nierdzewna	1.4307	304L	X2CrNi18-9
6	Ferrytyczna	Nierdzewna	1.4016	430	X6Cr17
7	Ferrytyczna	Nierdzewna	1.4113	434	X6CrMo17-1
8	Ferrytyczna	Kwasoodporna	1.4521	444	X2CrMoTi18-2
9	Martenzytyczna	Nierdzewna	1.4021	420	X20Cr13
10	Martenzytyczna	Kwasoodporna	1.4112	410	X90CrMoV18
11	Duplex	Kwasoodporna	1.4462	2205	X2CrNiMoN22-5-3
12	Duplex	Kwasoodporna	1.4362	2304	X2CrNiN23-4
13	austenityczna	Nierdzewna	1.4305	303	X8CrNiS18-9
14	austenityczna	Nierdzewna	1.4300	302	X12CrNi17-7
15	austenityczna	Nierdzewna	1.4310	301	X10CrNi18-8
16	austenityczna	Kwasoodporna	1.4408	ASTM A351 CF8M	GX5CrNiMo19-11-2 (wg normy EN 10213)
17	martenzytyczna	Nierdzewna	1.4034	420C	X46Cr13
18	austenityczna	Nierdzewna żarowytrzymała	1.4581	-	GX5CrNiMoTi19-11-2
19	austenityczna	Nierdzewna	1.4372	201	X12CrMnNiN17-7-5
20	austenityczna	Nierdzewna	1.4308	CF8 (AISI 304)	GX5CrNi19-10

Warto tutaj przytoczyć stal oznaczaną jako V4A. Jest to handlowe oznaczenie stosowane w Niemczech dotyczące określenia stopów stali nierdzewnej, kwasoodpornej o podwyższonej odporności na korozję w agresywnym środowisku zawierającym chlorki. Zazwyczaj dotyczy to stopów oznaczanych jako AISI 316, AISI 316L czy AISI 316Ti.

Kolejnym spotykanym oznaczeniem handlowym stali nierdzewnej stosowanym przez producentów w Niemczech jest oznaczenie typu jako V2A. Jest to stal nierdzewna, odporna na korozję ogólną, ale z niewystarczającą odpornością na środowisko zawierające chlorki. Przykładem takich stopów stali jest popularna w przemyśle spożywczych AISI 304.

Dlaczego rodzaj stali szlachetnej jest istotny?

Każdy z przytoczonych stopów stali szlachetnej, wykazuje się innymi właściwościami, które będą miały znaczenie, w zależności od aplikacji, do której zostaną wykorzystane. Dobierając elementy, głównie złącza do węży, o takiej samej, lub podobnej konstrukcji musimy uwzględnić warunki w jakich będą pracować. Konkretne stopy stali, poza różnicą w składzie, będą się zachowywać inaczej w różnych aplikacjach, dlatego znaczenie będzie miało określenie parametrów środowiska pracy, takich jak:

- ciśnienie i w mniejszym zakresie temperatura

- kontakt z agresywnymi chemicznie materiałami

- podatność na przenikanie składników stopu do transportowanego medium

- ekspozycja na powodujące korozje warunki atmosferyczne

- narażenie na kontakt ze związkami chloru (chlorki – np. roztwory soli kuchennej, woda i aerozol morski)

- narażenie na wycieranie i zużycie w wyniku częstego używania

- narażenie na uszkodzenia od uderzeń

- iskrzenie materiału w strefach zagrożonych wybuchem ATEX

- rezystencja elektryczna w przypadku konieczności uziemienia

W przypadku zastosowania stali szlachetnej, nawet w jej najodporniejszych odmianach kwasoodpornych, w środowiskach narażonych na ekstremalnie agresywne substancje chemiczne o dużych stężeniach, należy pamiętać, iż stopy te nie są niezniszczalne i mogą ulegać degradacji w takich warunkach. Do wyjątkowo agresywnych substancji chemicznych, których transport odbywa się trudnych warunkach, zalecemy skorzystać ze złączy powlekanych odpornymi na chemikalia powłokami z tworzyw sztucznych na bazie fluorków np:

Charakterystyka wybranych stopów stali nierdzewnej

Stal szlachetna jest powszechnie wykorzystywana jako materiał wykonania złączy przemysłowych, szybkozłączek, elementów armatury i zaworów dostępnych w naszym asortymencie. Należy zwrócić uwagę na gatunek wykorzystanego stopu, aby dopasować jego właściwości do konkretnego zastosowania, środowiska pracy, tak aby w pełni zoptymalizować żywotność elementu podczas pracy.

AISI 301 (1.4310, X10CrNi18-8)

Stop stali określany jako sprężynowy, wykorzystywany najczęściej do elementów konstrukcyjnych, zamontowanych w szybkozłączkach - sprężyn. Materiał jest szeroko stosowany w produkcji spożywczej, chemicznej, farmaceutycznej czy kosmetycznej, często jako części maszyn i urządzeń, głównie sprężyn, itp.Jest wykorzystywany równiez jako element konstrukcyjny węzy, jak spirala wzmacniająca konstrukcję węży.

Typ: Stal austenityczna, nierdzewna (stal „17-7” – wysoka zawartość chromu i umiarkowana niklu)

Skład chemiczny (typowy zakres):

Cr: 16,0 – 18,0%

Ni: 6,0 – 8,0%

C: ≤ 0,15%

Mn: ≤ 2,0%

Si: ≤ 1,0%

P: ≤ 0,045%

S: ≤ 0,03%

N: ≤ 0,10%
(Uwaga: większa zawartość węgla i niższa zawartość niklu w porównaniu z AISI 304)

Fe: pozostałość

Odporność: dobraodporność na wodę pitną i lekkie solanki. Umiarkowana odporność na chlorki, stal podatna na korozję naprężeniową i wżerową w środowisku chlorkowym. Umiarkowana odporność na ługi i kwasy atmosferyczne. Ograniczona odporność na benzynę i oleje, dlatego nie zalecana do długotrwałego kontaktu z substancjami ropopochodnymi. Niewystarczająca odporność na wodę morską, dlatego lepsze są gatunki z molibdenem.

Właściwości mechaniczne: w stanie wyżarzonym średnia odporność na zużycie i wycieranie, staje się wysoka po umocnieniu (kuciu), dzięki podniesionej twardości i zmniejszonej ścieralności. Bardzo dobra sprężystość i pamięć kształtu. Bardzo wysoka odporność na zmęczenie w cyklach dynamicznych. Stal 301 wyróżnia się spośród austenitycznych stali nierdzewnych swoją odpornością zmęczeniową, dlatego chętnie stosowana w dynamicznych układach poddanych dużym naprężeniom zmiennym. Obrabialność (skrawalność) typowa dla austenitycznych stali nierdzewnych.

Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali stosowany głównie do produkcji sprężyn, które są elementem szybkozłączek pneumatycznych oraz szybkozłączek do regulacji temperatury, które posiadamy w asortymencie.

Przykłady produktów wykonanych ze sprężynami z AISI 301:

Szybkozłącza pneumatyczne do powietrza >>>

Rys.1 Schemat budowy szybkozłączki ES 14 AAB produkcji LUDECKE, który przedstawia umiejscowienie sprężyn wykonanych ze stopu AISI 301

Szybkozłącza do regulacji temperatury w przetwórstwie tworzyw sztucznych >>>

Rys. 2 Schemat budowy szybkozłączki do regulacji temperatury ESDT 13 TL,  w którym uwidoczniona jest zastosowana sprężyna ze stali AISI 301

Materiał jest także wykorzystywany również do produkcji spirali, zatopionych w wężach przemysłowych, np.:

PROTAPE PUR-INOX 330 FOOD-AS

 AISI 301 znajduje zastosowanie również do produkcji obejm i opasek np.:

Opaska zaciskowa z pierścieniem MIKALOR W1

AISI 303 (1.4305, X8CrNiS18-9)

Gatunek stali nierdzewnej wykorzystywany do produkcji szybkozłączek i armatury precyzyjnej stosowanej między innymi w pneumatyce, automatyce i robotyce, regulacji temperatury, przemyśle farmaceutycznym, spożywczym, kosmetycznym i chemicznym.

Typ: stal austenityczna, nierdzewna automatowa (odmiana stali „18-8” z dodatkiem siarki dla lepszej obrabialności)

Skład chemiczny (typowy zakres):

Cr: 17,0–19,0%

Ni: 8,0–10,0%

C: ≤0,10%

Mn: ≤2,0%

Si: ≤1,0%

P: ≤0,20%

S: 0,15–0,35% (dodatek dla polepszenia skrawalności)

N: ≤0,10%

Fe: pozostałość

Odporność: Dobra odporność na korozję atmosferyczną i wodę pitną, niższa odporność na korozję międzykrystaliczną i w środowiskach zawierających chlorki, nie zalecana do środowisk silnie kwasowych lub silnie zasadowych, ograniczona odporność na paliwa, oleje i niektóre węglowodory

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,072×10⁻⁶Ω·m

Właściwości mechaniczne: bardzo dobra obrabialność, najlepsza ze wszystkich stali szlachetnych dzięki zawartości siarki; słabiej odporna na prace w warunkach korozyjnych, nie jest hartowana; umiarkowana odporność na wycieranie i zużycie mechaniczne, gorsza od innych gatunków wytrzymałość zmęczeniowa przy dynamicznych i cyklicznych obciążeniach.

Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Ze względu na obniżoną odporność na korozję i zmęczenie, AISI 303 stosuje się przede wszystkim w elementach precyzyjnych obrabianych skrawaniem, narażonych na umiarkowane obciążenia mechaniczne, ale nie na działanie agresywnych mediów chemicznych ani cykliczne naprężenia. Dlatego właśnie ten materiał zastosowano do produkcji elementów konstrukcyjnych szybkozłączek do regulacji temperatury i szybkozłączek do szerokiego zastosowania w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i chemicznym.

Przykłady produktów wykonanych z elementami z AISI 303:

Szybkozłącza pneumatyczne do powietrza ze stali szlachetnej >>>

Rys. 3. Seria szybkozłączek do sprężonego powietrza, z tzw. "standardowym" profilem wtyku, produkcji LUDECKE z serii "ESE", z korpusem wykonanym ze stali AISI 303 

Szybkozłącza do regulacji temperatury w przetwórstwie tworzyw sztucznych >>>

Rys. 4. Seria szybkozłączek do regulacji temperatury, z profilem wtyku typu"HASCO", DN 9 produkcji LUDECKE seria ESHE z korpusem wykonanym ze stopu AISI 303

Złącza i szybkozłącza CleanConnect do Mycia Przemysłowego

Rys. 5. Seria szybkozłączek i połączeń śrubowych Clean Connect produkcji LUDECKE, z korpusem, elementami połączeń i zaworem wykonami ze stali AISI 303 

 

AISI 420C (1.4034, X46Cr13)

Jeden z twardszych stopów stali szlachetnej, o większej od innych odporności na zużycie i ścieranie, dzięki czemu znajduje szerokie zastosowanie w aplikacjach gdzie te cechy są kluczowe dla żywotności i funkcjonalności elementów użytych w złączkach i szybkozłączkach. Najczęściej spotykana jako materiał kulek w łożyskach.

Typ: Stal martenzytyczna, nierdzewna, nadaje się do hartowania, twarda, odporniejsza na zużycie niż inne stale nierdzewne.

Skład chemiczny (typowy zakres)::

C: 0,46–0,50%

Cr: 12,5–14,5%

Mn: ≤1,0%

Si: ≤1,0%

P: ≤0,04%

S: ≤0,03%

Ni: śladowe ilości (nie jest stalą niklową)

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: niska odporność na chlorki i podatność na korozję wżerową, dlatego nie nadaje się do kontaktu z wodą morską i solanką. Wykazuje średnią odporność na łagodne kwasy organiczne i zasady, jest nieodporna na silnie utleniające środowiska. Po hartowaniu ma dobrą odporność na węglowodory , paliwa i oleje.

Przewodnictwo elektryczne: Oporność właściwa: ok. 0,60 ×10⁻⁶Ω·m, wyższa niż dla austenitycznych stali, wykazuje właściwości magnetyczne po hartowaniu.

Właściwości mechaniczne i użytkowe: bardzo twardy gatunek stali, zwłaszcza po hartowaniu (do 52–56 HRC). Bardzo wysoka odporność na ścieranie i zużycie (po hartowaniu). Nie nadaje się do dynamicznych cykli pracy ze względu na kruchość, podatność na pękanie i ograniczoną sprężystość. Po zahartowaniu bardzo trudna w obróbce i skrawaniu.

Iskrzenie: tak – występuje podczas szlifowania lub obróbki mechanicznej

Gatunek stali ze względu na swoje właściwości mechaniczne, stosowany jest przede wszystkim jako elementy narażone na wycieranie w konstrukcji szybkozłączek pneumatycznych i szybkozłączek do regulacji temperatury, czyli kulek.

Przykłady produktów wykonanych z elementami z AISI 420C:

Kulki stosowane w szybkozłączach do sprężonego powietrza >>>

Rys. 6. Schemat budowy szybkozłączki (gniazda) pneumatycznej z wskazaniem umiejscowienia elementu wykonanego ze stali AISI 320C - Gniazdo szybkozłączki ESI 12 A

Kulki w gniazdach szybkozłączy do regulacji temperatury w przetwórstwie tworzyw sztucznych >>>

Rys. 7. Schemat z wskazaniem elementu (kulki) gniazda szybkozłączki do regulacji temperatury z profilem HASCO, DN 9 z króćcem do węża ESH 13 TLAB - 

AISI 304 (1.4301, X5CrNi18‑10, UNS S30400)

Stop ten jest wykorzystywany m. in. do produkcji złączy przemysłowych, ich elementów, oraz opasek i obejm zaciskowych ze względu na swoją uniwersalność zastosowań i dobrą odporność na wiele mediów stosowanych w przemyśle.

Typ: stal austenityczna, nierdzewna (stal "18‑8")

Skład chemiczny:

Cr 17,5–19,5%,

Ni 8–10,5%,

C ≤0,07%,

Mn ≤2%,

Si ≤1%,

P ≤0,045%,

S ≤0,03%,

N ≤0,11%

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: dobra odporność na korozję wody pitnej i lekką solankę; podatna na korozję odpryskową w obecności chlorków; średnia odporność na ługi i kwasy atmosferyczne; słabsza odporność na benzynę i oleje (ograniczona). Niska odpornosć na warunki morskie i portowe.

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,072×10⁻⁶Ω·m

Właściwości mechaniczne: spójne właściwości plastyczne i odporność na zużycie; odporna na korozję, ale nie nadaje się do hartowania, umiarkowana odporność na zmęczenie.

Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali popularny w wielu gałęziach przemysłu, dzięki dobrej odporności na korozję atmosferyczną, na uszkodzenia mechaniczne, jednak nie jest polecany do zastosowania w kontakcie z wodą morską, solanką, silnymi kwasami i ługami gdzie jest narażony na działanie chlorków. Ogranicza to jego zastosowanie w produkcji złączy i armatury do węży przemysłowych.

Przykłady produktów wykonanych z AISI 304:

Obejmy do złączy spożywczych TRICLAMP

Rys. 8. Klamra do złączy talerzykowych - higienicznych - mleczarskich typu TRICLAMP wykonana ze stali AISI 304

Nakrętki do złączy mleczarskich DIN 11851

Rys. 9. Nakrętka do żeńskich złączy higienicznych w systemie DIN 11851, wykonana ze stali AISI 304

Obejmy zaciskowe typ W4

Rys. 10.  Obejma dwuuszowa, zaciskowa typu W4 do zastosowań niskociśnieniowych wykonana ze stali AISI 304

 

AISI 316 (1.4401, X5CrNiMo17-12-2)

Jest to stop wykorzystywany w produkcji złączy i armatury, zwłaszcza przeznaczonych do pracy z jednej strony w portach, przemyśle morskim, jak również w przemyśle chemicznym, petrochemicznym, spożywczym, farmaceutycznym. Tak szerokie zastosowanie materiał posiada ze względu na bardzo dobrą odporność na wiele mediów stosowanych w przemyśle, zwłaszcza w środowisku chlorków.

Typ: stal austenityczna, nierdzewna, kwasoodporna, chromowo-niklowa z dodatkiem molibdenu (stal „18/10/2”)

Skład chemiczny:

Cr 16,5–18,5%

Ni 10–13%

C ≤0,07%,

Mo 2–2,5%

Mn ≤2%,

Si ≤1%,

P ≤0,045%,

S ≤0,03%,

N ≤0,11%

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: dzięki zawartości molibdenu stop ma dobrą odporność na wodę morską i solanki, ale jest nieodporny na korozję wżerową przy długotrwałym działaniu agresywnych solanek. Wysoka odporność na kwasy organiczne, kwas azotowy, octowy, zasady o umiarkowanym stężeniu. Bardzo dobra odporność stopu na środowiska paliwowe, odporny na węglowodory ropopochodne. Doskonale sprawdza się do kontaktu z wodą pitną.

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,075×10⁻⁶Ω·m, niemagnetyczna.

Właściwości mechaniczne: Wykazuje się umiarkowaną odpornością na ścieranie i zużycie. Posiada dobrą plastyczność, ale umiarkowaną sprężystość i bardzo słabą pamięć kształtu, przez co nie nadaje się do produkcji np. sprężyn. Dobrze znosi warunki cyklicznej pracy w dynamicznych warunkach, zwłaszcza gdy pracuje w warunkach stabilnej temperatury. Stop jest trudny w obróbce, zwłaszcza metodą skrawania.
Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali popularny w wielu gałęziach przemysłu, dzięki dobrej odporności na korozję w kontakcie z wodą morską, solanką, silnymi kwasami i ługami gdzie jest narażony na działanie chlorków. Gatunek bardzo często domyślnie stosowany w produkcji złączy w różnych systemach.

Przykłady produktów wykonanych z AISI 316:

Złącza kłowe GEKA do wody pitnej 

Rys. 11. Oryginalne złącze kłowe GEKA PLUS K o rozstawie kłów 40 mm z króćcem do węża, wykonane w całości ze stali AISI 316

Złącza kłowe DIN 3489

Rys. 12. Złącze kłowe z króćcem do węża, o rozstawie kłów 42 mm, zgodne z DIN 3489, produkcji LUDECKE, wykonane ze stali AISI 316

AISI 316L (1.4404, X2CrNiMo17-12-2)

Jest to stop chętnie wykorzystywany w produkcji złączy i armatury przemysłowej, zwłaszcza przeznaczonych do pracy w środowisku narażonym na chlorki, np. w środowisku wody morskiej. Jest to jeden z rodzajów stopu 316, o niskiej zawartości węgla (stąd „L” w oznaczeniu) , o zwiększonej odporności na korozję międzykrystaliczną, w porównaniu do podstawowej wersji. Materiał chętnie stosowany w przemyśle spożywczym.

Typ: stal austenityczna, nierdzewna, kwasowoodporna, chromowo-niklowa z dodatkiem molibdenu (stal „18/10/2”)

Skład chemiczny:

Cr 16,5–18,5%

Ni 10–13%

C ≤0,03% (niższy niż w stali AISI 316),

Mo 2–2,5%

Mn ≤2%,

Si ≤1%,

P ≤0,045%,

S ≤0,03%,

N ≤0,11%

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: dzięki zawartości molibdenu stop ma dobrą odporność na wodę morską i solanki, ale jest nieodporny na korozję wżerową przy długotrwałym działaniu agresywnych solanek. Wysoka odporność na kwasy organiczne i mineralne, lepsza w porównaniu do podstawowej wersji. Bardzo dobra odporność stopu na paliwa, ropę naftową i oleje mineralne. Doskonale sprawdza się do kontaktu z wodą pitną i żywnością.

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,075×10⁻⁶Ω·m, niemagnetyczna.

Właściwości mechaniczne: Wykazuje się umiarkowaną odpornością na ścieranie i zużycie. Posiada bardzo dobrą plastyczność, ale słabą sprężystość i bardzo słabą pamięć kształtu, przez co nie nadaje się do produkcji np. sprężyn. Dobrze znosi warunki cyklicznej pracy w dynamicznych warunkach, również pod dużym obciążeniem ciśnieniowym w ciągłej pracy. Stop jest trudny w obróbce i ma słabą skrawalność.
Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali popularny w wielu gałęziach przemysłu, zwłaszcza tam, gdzie potrzeba jest wyższa odporność na wodę morską o większej zawartości soli i solankach. Zalecany do aplikacji wymagających większej odporności chemicznej złączy. Gatunek chętnie stosowany w produkcji złączy przemysłowych do trudnych i wymagających warunków pracy w przemyśle spożywczym i chemicznym.

Przykłady produktów wykonanych z AISI 316L:

Złącza higieniczne TRICLAMP

Rys. 13.  Złącze higieniczne, mleczarskie, talerzykowe TRICLAMP z karboweanym króccem pod obejmę skorupową, wykonane w całości ze stali AISI 316L

Złącza mleczarskie DIN 11851

Rys. 14. Złącze mleczarskie, higieniczne DIN 11851, część żeńska bez nakrętki z gładkim króccem do węża, wykonane ze stali AISI 316L

Złącza spożywcze SMS 1145

Rys. 15. Złącze mleczarskie, higieniczne SMS 1145, adapter z częściami męskimi, wykonane ze stali AISI 316L

AISI 316Ti (1.4571, X6CrNiMoTi17-12-2)

Jest to stop chętnie wykorzystywany w produkcji złączy i armatury przemysłowej, zwłaszcza przeznaczonych do pracy w środowisku narażonym na chlorki, np. w środowisku wody morskiej. Jest to jeden z rodzajów stopu 316, o zawartości tytanu (Ti), który stabilizuje stop zwiększając jego odporność na korozję międzykrystaliczną, w porównaniu do podstawowej wersji. Stop ten pozwala na większą odporność materiału, nawet w przypadku spawania i pozwala na uzyskiwanie lepszych parametrów mechanicznych elementów wykonanych za pomocą  "kucia".

Typ: stal austenityczna, nierdzewna, kwasoodporna, stabilizowana tytanem (stal „18/10/2 Ti”) przeciwko korozji międzykrystalicznej

Skład chemiczny:

Cr 16,5–18,5%

Ni 10,5–13,5%

C ≤0,08%,

Mo 2–2,5%

Ti  0,5%

Mn ≤2%,

Si ≤1%,

P ≤0,045%,

S ≤0,03%,

N ≤0,11%

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: dzięki zawartości molibdenu stop ma dobrą odporność na wodę morską i solanki, ale jest narażony na wystąpienie korozji wżerowej lub szczelinowej przy długotrwałym działaniu agresywnych solanek. Bardzo dobra odporność na kwasy organiczne i nieorganiczne. Bardzo dobra odporność stopu na paliwa, ropę naftową i oleje mineralne, alkohole i tłuszcze. Doskonale sprawdza się do kontaktu z wodą pitną i żywnością.

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,075×10⁻⁶Ω·m, niemagnetyczna.

Właściwości mechaniczne: Wykazuje się umiarkowaną odpornością na ścieranie i zużycie. Posiada bardzo dobrą plastyczność, ale słabą sprężystość. Dobrze znosi warunki cyklicznej pracy w dynamicznych warunkach, również pod dużym obciążeniem ciśnieniowym w ciągłej pracy. Dobrze znosi spawanie. Stop jest trudny w obróbce i ma słabą skrawalność.
Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali popularny w wielu gałęziach przemysłu, zwłaszcza tam, gdzie potrzeba nie tylko odporności na wodę morską, ale również możliwości spawania elementów i odporności mechanicznej. Gatunek chętnie stosowany w produkcji złączy przemysłowych do trudnych i wymagających warunków pracy w przemyśle.

Przykłady produktów wykonanych z AISI 316Ti:

Oryginalne złącza STORZ - Feuer-Vogel

Rys. 16. Oryginalne złącze STORZ, z króćcem karbowanym do węża, wykonane ze stali AISI 316Ti

Zbliżona do AISI 316Ti wersja odlewnicza 1.4581 (GX5CrNiMoTi19-11-2)

Jest to stop stali szlachetnej zbliżony do 316Ti, nie posiadający swojego oznaczenia w amerykańskiej normie AISI. Stal wykorzystywana do produkcji głównie armatury, złączy i zaworów o zbliżonych parametrach, ale bardziej „krucha”, o delikatnie słabszej odporności mechanicznej od AISI 316Ti. Podstawową różnicą, odróżniającą ją od 316Ti jest obecność niobu (Nb) w miejsce tytanu (Ti), dlatego nie powinno się jej oznaczać jako  AISI 316Ti.

Typ: stal austenityczna, nierdzewna, kwasoodporna, stabilizowana tytanem (spawalna stal odlewnicza)

Skład chemiczny:

Cr 18–20%

Ni 10–12,5%

C ≤0,07%,

Mo 2–2,5%

Nb: 0,3-0,6%

Mn ≤1,5%,

Si ≤ 0,5-1,5%,

P ≤0,035%,

S ≤0,03%,

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: stop ma dobrą odporność na wodę morską i solanki. Bardzo dobra odporność na kwasy organiczne i nieorganiczne. Bardzo dobra odporność stopu na paliwa, ropę naftową i oleje mineralne, alkohole i tłuszcze. Odporna na korozje międzykrystaliczną, nawet po spawaniu.

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,075×10⁻⁶Ω·m, niemagnetyczna.

Właściwości mechaniczne: Wykazuje się umiarkowaną odpornością na ścieranie, zużycie i zmęczenie. Dobrze znosi spawanie. Stop jest trudny w obróbce i ma słabą skrawalność.
Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali stosowany w wielu gałęziach przemysłu, tam gdzie potrzeba nie tylko odporności na wodę morską, ale również możliwości spawania elementów i odporności mechanicznej. Gatunek chętnie stosowany w produkcji złączy przemysłowych do trudnych i wymagających warunków pracy w przemyśle.

Przykłady produktów wykonanych ze stali 1.4581:

Złącza STORZ - MCCMCC

Rys. 17. Złącze STORZ z króćcem do węża, wykonane ze stali 1.4581

AISI CF8M / ASTM A351 (1.4408, GX5CrNiMo19-11-2)

Stop chętnie wykorzystywany w produkcji złączy i armatury przemysłowej, przeznaczonych do pracy w środowisku narażonym na chlorki, np. w środowisku wody morskiej. Gatunek odlewniczy odporny na korozję międzykrystaliczną. Często określana jako 316, gdyż wykazuje właściwości zbliżone do stopów stali z tej rodziny.

Typ: stal austenityczna, nierdzewna, kwasoodporna, odporna na korozję międzykrystaliczną i chlorkową.

Skład chemiczny:

Cr 18–21%

Ni 9–12%

C ≤0,07%,

Mo 2–3%

Mn ≤1,5%,

Si ≤1%,

P ≤0,04%,

S ≤0,03%,

Fe: pozostałość

Odporność chemiczna: dzięki zawartości molibdenu stop ma dobrą odporność na wodę morską i solanki. Dobra odporność na kwasy organiczne i nieorganiczne, umiarkowana odporność. Dobra odporność stopu na oleje i węglowodory.

Przewodnictwo elektryczne: oporność właściwa ok. 0,075×10⁻⁶Ω·m, niemagnetyczna.

Właściwości mechaniczne: Wykazuje się umiarkowaną odpornością na ścieranie i zużycie. Dobrze znosi długotrwałą, cykliczną pracę w warunkach obciążenia. Posiada umiarkowaną plastyczność, ale słabą sprężystość. Dobrze znosi warunki cyklicznej pracy w dynamicznych warunkach, również w środowiskach korozyjnych. Zachowuje stabilność wymiarową i jest odporna na pękanie w długotrwałej eksploatacji. Dobrze znosi spawanie. Stop jest umiarkowanie trudny w obróbce.
Iskrzenie: słabe, typowe dla rodziny austenitycznej

Gatunek stali popularny w wielu gałęziach przemysłu, zwłaszcza tam, gdzie potrzeba nie tylko odporności na wodę morską, ale również możliwości spawania elementów i odporności mechanicznej. Gatunek chętnie stosowany w produkcji złączy przemysłowych do trudnych i wymagających warunków pracy w przemyśle.

Przykłady produktów wykonanych z CF8M:

Złącza Kamlock

Rys. 18.  Złącze Camlock/Kamlok, typ DC część żeńska zaślepiająca wykonana ze stali AISI CF8M

Złącza Guillemin

Rys. 19. Złącze Guillemin, złącze francuskie z pierścieniem blokującym i króćcem do węża wykonane ze stali AISI CF8M 

W przypadku wątpliwości związanych z doborem materiałowym w konkretnych aplikacjach, zachęcamy do kontaktu z naszymi doradcami technicznymi, którzy pomogą dobrać właściwe złącza.

Żródła:

Wikipedia

serwis "Stowarzyszenie Stal Nierdzewna"