Zastosowanie Węży przy Asenizacji

Kategoria węży i przewodów związana przede wszystkim z jednym konkretnym zastosowaniem, czyli transport nieczystości. Węże tego typu wykorzystywane są głównie w dwóch dziedzinach, albo do przesyłania płynnych odpadów komunalnych ze zbiorników bezodpływowych, albo w rolnictwie do nawożenia naturalnego upraw.

Pod względem składu, ewentualnym wykorzystaniem i sposobu postępowania z nimi, nieczystości z tych dwóch źródeł będą się różnić. Właśnie sposób obsługi i wykorzystanie mają decydujący wpływ na dobór odpowiednich węży i złączy montowanych na urządzeniach do nieczystości, zwanych ogólnie urządzeniami asenizacyjnymi. Istotnym jest również fakt, że urządzenia takie, bez sprawnych węży i przewodów nie będą spełniały w ogóle swojego zadania.

Rodzaje transportowanych nieczystości przez urządzenia asenizacyjne

Najczęściej z urządzeniami asenizacyjnymi kojarzą nam się tzw. szambowozy, które są stosowane do opróżnia i obsługi bezodpływowych zbiorników na płynne odpady bytowe, zwane popularnie szambami. Zbiorniki takie właśnie jak szamba, czy przydomowe oczyszczalnie, montowane są na podstawie regulacji zawartych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.

Zawartość szamba to zdecydowanie różnorodna mieszanka chemiczna, która przypomina swoistą "Tablicę Mendelejewa" odpadów. W jego wnętrzu skrywają się nie tylko liczne związki organiczne, ale także wirusy, bakterie oraz jaja robaków pasożytniczych. To właśnie te składniki, wraz z innymi substancjami, tworzą kompleksowy zestaw produktów ubocznych ludzkiego metabolizmu i funkcjonowania gospodarstwa domowego, które określamy mianem ścieków bytowych.

Dlaczego warto zwracać uwagę na skład szamba? Odpowiedź jest niezwykle istotna. Przede wszystkim, świadomość zawartości szamba pozwala unikać potencjalnego ryzyka i zagrożenia zdrowia dla użytkowników i osób obsługujących. Wiedza ta pozwala również na efektywne wykorzystanie możliwości związanych z utylizacją i właściwym transportem ścieków. Odpowiednie zarządzanie tym procesem może przynieść korzyści zarówno dla środowiska, jak i portfela.

Najważniejszym składnikiem ścieków bytowych jest oczywiście woda, stanowiąca najczęściej ponad 95% swojej objętości *(*dane https://envirlab.pl). W grupie dominujących składników takich ścieków poza wodą znajdują się przede wszystkim białka, węglowodany, tłuszcze i oleje. Jednocześnie w składzie nieorganicznym możemy wyróżnić azot, fosfor, jony oraz związki chloru i siarki, w tym trujący siarkowodór. Szacuje się, że średnio ścieki zawierają około 60% substancji organicznych, które występują zarówno w formie rozpuszczonej w wodzie, jak również w postaci zawiesin i ciał stałych. Pozostałe 40% stanowią zanieczyszczenia nieorganiczne.

Ta charakterystyczna mieszanka ma tendencję do zamętnienia, przybierając odcień szary lub lekko żółtawy, a także wydzielając specyficzny zapach. Mimo, że zapach świeżych ścieków bytowych nie jest zazwyczaj przyjemny, to zazwyczaj nie jest toksyczny dla zdrowia. Inna sytuacja ma miejsce, gdy ścieki fermentują w szambie w warunkach ograniczonej dostępności tlenu, co może prowadzić do powstania nieprzyjemnych zapachów i niekorzystnych warunków dla zdrowia i środowiska.

Niestety, głównymi zagrożeniami związanymi z pracą przy zbiornikach szamb są zatrucia i utonięcia. Zatrucia występują głównie z powodu niskiego poziomu tlenu wewnątrz zbiornika. Proces fermentacji, zachodzący w ściekach, usuwa tlen z przestrzeni wewnątrz zbiornika, wypełniając ją substancjami takimi jak siarkowodór, metan oraz dwutlenek węgla. Osoba, która wchodzi do takiego środowiska, na przykład w celu czyszczenia, narażona jest na utratę przytomności i potencjalnie śmierć. Co gorsza, odnotowano przypadki śmierci osób, które próbowały udzielić pomocy osobom znajdującym się wewnątrz zbiornika, gdyż również traciły przytomność wkrótce po wejściu. Dodatkowo, zdarzały się przypadki utonięć dzieci w źle zabezpieczonych szambach.

Obydwa te gazy są niebezpieczne również ze względu na ich właściwości palne. Spalanie mieszanki tych gazów z powietrzem zachodzi niezwykle szybko, co może prowadzić do eksplozji. Obszar, na który wpływa eksplozja, jest znacznie większy niż obszar, z którym pierwotnie związana jest mieszanka gazów. To z kolei stwarza ryzyko zapalenia sąsiednich obiektów, co stanowi potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa.

Warto pamiętać, że ścieki to nie tylko nieprzyjemny zapach, ale także mogą zawierać duże stężenia toksyn. W rzeczywistości, zdarza się jednak, że właściciele, zwłaszcza szamb, podejmują się samodzielnego opróżniania i konserwacji swoich zbiorników bez odpowiedniego przygotowania. W latach 2008-2018 odnotowano aż 1116 interwencji strażaków w różnego rodzaju incydentach, które nie były pożarami, ale stanowiły inne lokalne zagrożenia. W wyniku tych zdarzeń niestety zginęło 72 osób, a 105 zostało rannych*. (*dane https://www.teraz-srodowisko.pl)

To niezwykle ważne podkreślić, że prace związane z obsługą i konserwacją szamb wymagają nie tylko fachowego podejścia, ale również odpowiedniego wyposażenia oraz przestrzegania procedur bezpieczeństwa. Zagrożenia te są realne i potencjalnie śmiertelne, dlatego profesjonalne podejście i respektowanie rygorystycznych standardów bezpieczeństwa są absolutnie kluczowe, aby zapewnić zdrowie i życie pracowników oraz uniknąć tragedii.

Innym typem ścieków bytowych, jest zawartość bezodpływowych pojemników na nieczystości płynne, które są czasowo dostępne, np. podczas wydarzeń plenerowych, w trakcie prac budowlanych. Chodzi tutaj o przenośne toalety, budki, kontenery czy przyczepy sanitarne zwane popularnie „TOI TOI”, a nawet toalety turystyczne, na jachtach, w autobusach czy kamperach.

Skład nieczystości, oraz ich obsługa, pomimo, iż jest podobne źródło, będą się różnić od tych, z którymi mamy do czynienia w szambach. Podstawową różnicą jest zastosowana specjalistyczna chemia, która ma redukować powstawanie gazów, przyspieszać rozkład fekaliów, przeciwdziałać powstawaniu osadów, złogów, redukować nieprzyjemny zapach i przeciwdziałać rozwojowi mikroorganizmów. Dodatkowo w zbiornikach takich, w przeciwieństwie do szamb, nie dochodzi do fermentacji odpadów, a co za tym idzie jest znacząco zredukowane wydzielanie łatwopalnych i toksycznych gazów.

Toalety przenośne, muszą być okresowo serwisowane i zazwyczaj takim serwisowaniem zajmują się firmy, które wynajmują całe urządzenia, właśnie jak wspomniany „TOI TOI”. Robią to na różne sposoby, albo wymieniając całe urządzenie w określonym czasie, albo wymieniając ich zawartość, dokładniej rzecz biorąc przepompowując chemię. Do serwisowania takich toalet służą specjalistyczne, przystosowane do ciężkich warunków węże, wykonane z tego samego materiału, co właśnie toalety. W takich warunkach doskonale sprawdza się Polietylen, który charakteryzuje się wyższą niż wiele innych tworzyw sztucznych odpornością chemiczną. Wąż stosowany i specjalnie zaprojektowany do obsługi takich urządzeń to RAUSPIRAFLEX TOITEC, niemieckiego producenta REHAU.

Kolejną sferą kojarzącą się z asenizacją są odpady z produkcji rolniczej i hodowlanej, powstające z odchodów zwierząt hodowlanych, paszy, ściółki i środków dezynfekujących, które zawierają dużą ilość związków azotu i innych pierwiastków odpowiedzialnych za przyspieszenie rozwoju roślin uprawnych . Są one cenne, ze względu na ich właściwości wspomagające wzrost i rozwój roślin uprawnych, jako naturalny nawóz. W zależności od systemu utrzymania zwierząt uzyskuje się różne formy odchodów. Są to głównie obornik, gnojowica i gnojówka.

Obornik powstaje w wyniku chowu zwierząt na ściółce i jest to mieszanka ściółki, kału i resztek paszy. Jego składnikami są głównie azot, fosfor i potas. Obornik jest stosunkowo suchy i jest używany na polach jako nawóz organiczny, zwykle poprzez jego rozrzut na powierzchni ziemi. Obornik jest bardziej złożony w składzie niż gnojówka czy gnojowica i dlatego jest bardziej pożądany jako nawóz.

Gnojowica to produkt chowu zwierząt bezściółkowego i jest to mieszanina kału, moczu, wody technologicznej i resztek paszy. Gnojowica jest stosunkowo płynna i jest również używana jako nawóz naturalny na polach. Ze względu na jej bardziej płynną konsystencję, jest ona zazwyczaj rozprowadzana na polach za pomocą specjalnych urządzeń, takich jak właśnie wozy asenizacyjne.

Gnojówka natomiast to odciek z obornika, który jest nawozem jednostronnym. Jest prawie całkowicie pozbawiona fosforu, ale zawiera azot i potas, które są łatwo przyswajalne przez rośliny. Gnojówka jest używana jako nawóz, ale z powodu braku fosforu i innych składników odżywczych, jest mniej korzystna dla gleby niż obornik czy gnojowica.

Wszystkie trzy formy odpadów rolniczych, są traktowane jako nawóz, a ich stosowanie i zalecenia dotyczące gospodarki nimi, podlega innym zaleceniom i przepisom niż odpadami bytowymi, i przemysłowymi. Różnić się będą również urządzenia do obsługi tych odpadów, pomimo, iż działają one na podobnych zasadach, mają podobną budowę, a nawet są określane w taki sam sposób.

Konstrukcja wozu asenizacyjnego

Głównym i najbardziej widocznym elementem każdego wozu asenizacyjnego jest cylindryczny zbiornik, który pełni kluczową rolę w przechowywaniu, transporcie oraz rozprowadzaniu płynnego ładunku. W przypadku substancji takich jak gnojowica czy nieczystości bytowe, które często są przewożone w tego rodzaju pojazdach, istnieje ryzyko, że mogą one działać agresywnie chemicznie. Dlatego też zbiorniki i jego elementy są starannie zabezpieczane przed korozją, często poprzez proces cynkowania ogniowego na obu stronach.

Pozostałe kluczowe elementy typowego wozu asenizacyjnego to:

1. Pompa – odpowiedzialna za napełnianie i opróżnianie zbiornika, umożliwiając efektywne zarządzanie płynami.
2. Zawory – takie jak zawór pompy i zawór ssący, które umożliwiają kontrolowanie przepływu płynów, kierując je do zbiornika lub na zewnątrz w zależności od potrzeb.
3. Pokrywy – służą do zapewnienia dostępu do wnętrza zbiornika, co jest niezbędne np. podczas procesu czyszczenia i konserwacji.
4. Przewody – w tym przewód ciśnieniowy, który łączy pompę ze zbiornikiem, umożliwiając łatwy załadunek i rozładunek wozu, oraz wąż załadunkowy lub rozładunkowy, który właśnie określamy mianem węża asenizacyjnego.
5. Rozlewacz – specjalne urządzenie wykorzystywane do opróżniania zbiornika oraz równomiernej dystrybucji nawozu na pole, w którego budowie również wykorzystuje się węże asenizacyjne.

Wszystkie te elementy są nieodzowne w działaniu wozu asenizacyjnego i pozwalają na skuteczną obsługę, i transport płynnych ładunków, zachowując przy tym bezpieczeństwo i ochronę przed korozją.

Jednak należy pamiętać, że w zależności od przeznaczenia wozu asenizacyjnego, może on wyglądać inaczej. Najbardziej rozpowszechnione są urządzenia zwane popularnie szambowozami. Wozy te służą głównie do obsługi i wywozu płynnych nieczystości bytowych z bezodpływowych zbiorników przydomowych.

Mogą one być oczywiście również używane w rolnictwie, i przybrać prostą formę beczkowozu na gnojowice, która będzie współpracować z ciągnikiem, a jego budowa będzie się różnić , od komunalnego wozu asenizacyjnego.

Fot. 1 Schemat budowy przykładowego wozu asenizacyjnego - widok z tyłu. Czerwone strzałki wskazują elementy dostępne w naszym sklepie, na czerwono wyróżniono element ulegający najszybszemu zużyciu.

Fot. 2 Schemat budowy wozu asenizacyjnego - widok z przodu - Czerwone strzałki wskazują elementy dostępne w naszym sklepie, na czerwono wyróżniono element ulegający najszybszemu zużyciu.

Istnieją też bardziej rozbudowane maszyny rolnicze, które służą do aplikacji nawozu do gleby, a nie tylko rozrzucające go za pomocą dyfuzora. Tego typu maszyny, będą coraz częściej spotykane na polach z uwagi na przepisy, które obowiązują w Unii Europejskiej.

Fot. 3 Aplikator doglebowy gnojówki (Agro Show 2023, Bednary)

We wszystkich urządzeniach asenizacyjnych, używane są przewody i węże asenizacyjne, ale muszą się one charakteryzować nieco innymi parametrami, w zależności od tego w jaki sposób będą używane.

Warunki pracy przy asenizacji

Zacznijmy od określenia warunków, w jakich będą musiały pracować węże stosowane do wywozu płynnych nieczystości bytowych, z przydomowych szamb. Wcześniej ustaliliśmy, iż głównym składnikiem takich nieczystości jest woda, a pozostałe substancje, które zanieczyszczają tę wodę, występują w stężeniach, które co prawda są szkodliwe dla środowiska naturalnego, czy zdrowia, ale nie spowodują zniszczenia zanurzonych w niej węży. Węże asenizacyjne produkuje się z dosyć odpornego na wiele substancji PVC. Aby sprawdzić na jakie substancje odporny jest ten materiał, warto sprawdzić Tablice Odporności Chemicznej

Oczywiście może dojść do sytuacji, gdy ktoś do szamba wleje żrące substancje, na które PVC nie jest odporne, jednak przypomnijmy sobie, iż szambo magazynuje nieczystości przez dłuższy czas i zachodzą w nim różne procesy fermentacyjne, nawet silnie żrący płyn z akumulatora zostanie rozwodniony na tyle, iż nie uszkodzi przewodu. Poza tym, przewód wbrew pozorom ma stosunkowo krótki czas kontaktu z nieczystościami. Szkodliwą dla węży substancją może być amoniak, który jest produktem rozpadu uryny, jednak stężenia, przy których PVC zaczyna odczuwać kontakt z tą substancją znacznie przekraczają 20% objętości, a takie stężenie w szambach nie występuje.

Odpady o których wiemy, że ich skład może być stężoną substancją, mogącą mieć wpływ na materiał, w myśl przepisów, są odpadami przemysłowymi i podlegają oddzielnym regulacjom i przepisom, a do ich przewozu i transportu będą służyć wyspecjalizowane urządzenia i węże do chemii, stanowiące oddzielną kategorię węży.

Większy wpływ na odporność i żywotność węża, mają warunki atmosferyczne, oraz mechaniczny sposób ich obsługi. Uzależnione to jest od klimatu, pory roku, budowy szamba i jego otoczenia. Wywóz nieczystości bytowych, odbywa się przez cały rok, zatem węże muszą poprawnie pracować zarówno latem, w pełnym słońcu, jak i zimą, gdy temperatura przy gruncie może spaść znacznie poniżej zera.

Na właściwości mechaniczne PVC mają wpływ dodawane do niego dodatki, zwane plastyfikatorami, które będą decydować o tym, w jaki sposób wąż będzie się zachowywał w określonych temperaturach i warunkach. Warto zatem zwrócić uwagę, czy producent węża, posiada własne laboratorium badawcze i własną produkcje materiałów, z których wykonane są węże, czyli czy stosuje własne granulaty. Dokładny skład PVC jest przez producentów silnie strzeżoną tajemnicą, ale dzięki kontrolom jakości i produkowaniu granulatów, mamy pewność, iż wąż będzie się dobrze spisywał w warunkach deklarowanych przez producenta, zwłaszcza gdy posiada certyfikat ISO 9001-2019.

Najczęstszym problemem odnoszącym się do temperatury w przypadku węży asenizacyjnych, jest jego zachowanie na mrozie. Sama niska temperatura, węża nie zniszczy, ale spowoduje, że znacząco zmienią się jego parametry mechaniczne. Wąż taki w niskich temperaturach może się usztywnić, stać się kruchy i podatny na uszkodzenia mechaniczne. W ekstremalnych przypadkach taki wąż, przy próbie zdjęcia go z szambowozu nie będzie chciał zmienić swojego kształtu, nie da się go zdjąć, albo przy próbach rozprostowania go popęka i ulegnie zniszczeniu, przez co nie będzie nadawał się do dalszej pracy.

Z kolei wyższe temperatury mogą wystąpić latem, w pełnym słońcu, w sytuacji gdy węże będą wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Wnętrze zamkniętego auta, potrafi się rozgrzać w takich warunkach nawet do temperatury 70 °C, jednak na wolnej przestrzeni takie temperatury są nieosiągalne. Należy jednak pamiętać, iż każdy przedmiot, wystawiony na długotrwałe działanie promieni słonecznych, będzie ulegał stopniowej degradacji, wszystko zależne jest od powierzchni narażonej na taką ekspozycję, koloru i przede wszystkim czasu. Wąż asenizacyjny pracuje zaledwie kilka minut, natomiast większość czasu, będzie przymocowany do szambowozu. Należy pamiętać, aby taki wóz był parkowany w cieniu, dzięki czemu temperatura materiału na pewno nie przekroczy dolnej granicy mięknienia wynoszącej dla PVC 80°C.

Samo PVC w wyższych temperaturach zmienia swoje parametry fizyczne, nie zamienia się gwałtownie z ciała stałego w ciecz, lecz stopniowo mięknie, staje się bardziej rozciągliwy i zaczyna zmieniać kształt. Ta właściwość jest zaletą tego materiału i jednocześnie wadą, gdyż dzięki zjawisku mięknienia, udaje się z PVC wykonać dowolny kształt. Jednocześnie drobne zmiany kształtu z czasem, mogą spowodować, iż zmieni się grubość ścianki węża, czy kształt spirali, co spowoduje, iż jego odcinki podczas pracy będą bardziej narażone na uszkodzenia mechaniczne, np. podczas montażu i układaniu jedna strona węża będzie bardziej sztywna, przez co może dojść do jego uszkodzenia przy rozprostowywaniu.

Podobnie jak na temperaturę kruszenia się PVC, na temperaturę mięknienia wpływ będą miały plastyfikatory. Producenci podając górną granicę temperatury pracy, uwzględniają w niej bezpieczny margines dla wyznaczonej dolnej temperatury mięknienia materiałów, który może się znacząco różnić dla różnych rodzajów PVC.

Największe zagrożenie dla żywotności węży asenizacyjnych stanowi jednak sposób w jaki obchodzą się z nim operatorzy. Otoczenie i dostęp do zbiornika na odpady bytowe, bardzo często jest ograniczony zagospodarowaniem terenu przez właściciela posesji. Zdarza się, że nie ma możliwości ustawienia pojazdu blisko studzienki dostępowej i trzeba przewód rozciągnąć po twardym silnie ściernym podłożu, takim jak asfalt, bruk, beton czy piasek. PVC nie jest materiałem, który jest na takie ścieranie odporny, drobne kamyki, piasek i beton będą sukcesywnie zarysowywać powierzchnie prowadząc do przetarcia przewodu i jego całkowitego uszkodzenia.

Nawet jeżeli wąż, jest rozkładany po nawierzchni, która nie będzie go zarysowywać, np. trawniku, to wykończenia studzienek i otworów dostępowych do szamb, często wykonane są metalowych obręczy, albo posiadają betonowe krawędzie. Właśnie te ostre krawędzie mogą powodować uszkodzenie węża podczas pracy i montażu.

Materiałem, który stosuje się aby przeciwdziałać ścieraniu się powierzchni, jest poliuretan (PU), mieszaniny PVC/NBR, czy kauczuki syntetyczne takie jak np. SBR używane do wyrobu węży trudnościeralnych. Warto zatem zwrócić uwagę, czy określony wąż posiada na zewnątrz powłokę z takiego trudnościeralnego materiału, oraz czy spirala węża wystaje poza obręb ścianek tworząc dodatkową przestrzeń ochronną przed ścieraniem. Taka budowa wydłuży jego żywotność.

Nie bez znaczenia dla operatorów jest elastyczność węża, która będzie wpływała na możliwość operowania nim w warunkach ograniczonego dostępu do szamba. Parametr ten określa się poprzez promień gięcia węża, chociaż elastyczność jako taka, bardzo często jest odczuciem subiektywnym. Węże asenizacyjne ze względu na swoją budowę, ze sztywną spiralą nie załamują się przy pracy z podciśnieniem, ale zbyt duże ich zgięcie, spowoduje złamanie spirali i trwałe uszkodzenie przewodu.

Osoby obsługujące węże asenizacyjne, zwracają również uwagę na wagę przewodu, którym muszą operować. Zbyt duża waga takiego przewodu, może spowodować, iż jego obsługa będzie wymagała większej ilości osób, co w bardzo prosty sposób przełoży się na zwiększenie kosztów jego eksploatacji. Zbyt ciężki wąż, będzie częściej narażony na wleczenie po podłożu. Zbyt lekki, dla odmiany, nie będzie w stanie poradzić sobie z zasysaniem zawartości szamba, może wystąpić zjawisko tzw. „torsji” powodujące, iż wąż podczas pracy będzie się przesuwał po krawędzi studzienki, uszkadzając go, a w ekstremalnych przypadkach zawartość węża może zostać rozrzucona w niekontrolowany sposób w otoczeniu studzienki szamba.

Wspominaliśmy przy okazji omawianiu składu chemicznego płynnych nieczystości bytowych, iż w otoczeniu zbiorników, na skutek fermentacji, znajdują się łatwopalne i toksyczne dla zdrowia gazy. Powoduje to, iż podczas opróżniania takich pojemników, ich otoczenie staje się strefą zagrożoną wybuchem. Warto zatem rozważyć, wybór przewodów dopuszczonych do pracy w strefach ATEX.

Trzeba zaznaczyć, iż węże asenizacyjne stosowane w rolnictwie, będą pracować w zgoła innych warunkach, niż te do obsługi szamb, a w związku z tym wymagania wobec nich będą inne. Często stawiane przewodom wymagania mają istotny wpływ na ich cenę.

Węże asenizacyjne w rolnictwie wykorzystuje się przede wszystkim do aplikacji nawozów naturalnych, gnojówki i gnojowicy na polach uprawnych. W przeciwieństwie do wywozu nieczystości bytowych, nawożenie jest ściśle uzależnione od pory roku. Mało tego, terminy kiedy takiego nawożenia można dokonać są zamknięte określonymi przepisami. Zgodnie z ustawą z dnia 10.07.2007 o nawozach i nawożeniu, można je stosować od 1 marca do 30 listopada.

Warunki temperaturowe w jakich przyjdzie pracować wężom i przewodom są zatem dużo łagodniejsze. Węże stosowane do asenizacji nie będą musiały być odporne na niskie temperatury, a ustaliliśmy już, iż również górny zakres temperatury w warunkach polowych nie wymaga szczególnej odporności.

Ustaliliśmy wcześniej, iż skład chemiczny gnojówki lub gnojowicy, nie ma większego wpływu na właściwości PVC. Chociaż oczywiście dla rolników ma zasadnicze znaczenie sposób jej pozyskania, gdyż w zależności od gatunku zwierząt, od których nawóz jest pozyskany, jego właściwości będą inne. Większy wpływ na żywotność węży, będzie miał sposób ich użytkowania, oraz oczywiście konserwacji. Ale uwaga! Węże asenizacyjne nie nadają się do transportu nawozów sztucznych! Przykładem takiego nawozu, szczególnie zjadliwego nie tylko dla węży, a bardzo popularnego w naszym kraju jest RSM (roztwór saletrzano-mocznikowy). Z doświadczeń naszych klientów, wiemy iż wąż nadający się do przesyłu takich substancji to wąż do chemii CORROSIV, marki NORRES-BAGGERMAN.

Węże używane są na dwa sposoby, po pierwsze jako węże ssące, które umożliwiają pobranie nawozu ze zbiorników, po drugie jako elementy maszyn rolniczych do aplikacji nawozu na polu.

W pierwszym wypadku, muszą wykazywać się podobnymi cechami jak węże do obsługi szamb, gdyż mogą podlegać wleczeniu po ściernym podłożu, być narażone na uszkodzenia o obramowanie zbiorników, oraz być stosunkowo lekkie.

Nowoczesne maszyny rolnicze, aby ograniczyć narażenie przewodów na takie uszkodzenia, posiadają zamontowane na stałe wysięgniki, z przystosowanymi do pobierania zawartości zbiorników końcówkami. Poniżej przykład takiego urządzenia:

Fot. 4. Przykładowy wóz asenizacyjny z wysięgnikiem i wężem asenizacyjnym do pobierania gnojówki lub gnojowicy. Targi Agro-Show wrzesień 2023.

Fot. 5. Wóz asenizacyjny podczas załadunku gnojówki, źródło https://fliegl-agrartechnik.de/pl/

Wąż zastosowany do budowy wysięgnika na Fotografii 5, różni się budową i materiałem wykonania od węży asenizacyjnych z tworzyw sztucznych. Zastosowany wąż wykonany jest z kilku warstw gumy syntetycznej, zazwyczaj SBR, ma bardzo solidną i wytrzymałą konstrukcje, szczególnie odporną na zmęczenie materiału, które następuje podczas wychylania się ramienia, czy ze względu na zjawisko torsji podczas zasysania. Dzięki wykonaniu z gumy, możliwe jest jego prawidłowe funkcjonowanie przez długi czas.

Zastosowanie węża asenizacyjnego z tworzyw sztucznych widzimy na fotografii 4, ale konstrukcja wysięgnika i sposób jego prowadzenia jest inny. Wąż wykonany z tworzywa, w tym wypadku nie jest ograniczony stelażem ramienia, podczas zasysania. Widoczne są nawet rolki, na których wąż się opiera. Gdyby ich nie było, przemieszczanie się przewodu podczas pracy spowoduje bardzo szybko uszkodzenia, ocierając się o wysięgnik. Może to doprowadzić w konsekwencji do uszkodzenia całego urządzenia. Koszty napraw mogą znacznie przewyższyć oszczędności uzyskane na zastosowaniu tańszego rozwiązania.

W tego typu rozwiązaniach, jak na fotografii 5, zalecamy bezkonkurencyjny na rynku wąż HEDUFLEX marki NORRES-BAGGERMAN, który nie jest typowym wężem asenizacyjnym i jest przeznaczony do cięższych zadań.

Drugim sposobem, w który są wykorzystywane węże asenizacyjne, to aplikacja nawozów do gleby. W tradycyjnych i prostych rozwiązaniach, do aplikacji bezpośrednio z urządzenia asenizacyjnego na glebę, używa się prostych dyfuzorów i końcówek rozrzucających, scalonych ze złączami w używanym systemie złączy, którym poświęcimy uwagę w dalszej części. Wszystkie te złącza omówimy i porównamy osobno.

Fot. 6. Dyfuzor, rozlewacz gnojowicy lub gnojówki, zamontowany na urządzeniu asenizacyjnym. Targi Agro-Show wrzesień 2023.

Ostatnie lata i zmiany w obowiązujących przepisach wymuszają jednak zmianę technologii aplikacji nawozów, co wiąże się z zastosowaniem nowocześniejszych i bardziej rozbudowanych urządzeń asenizacyjnych. Urządzenia takie, jak przykładowe na fot. 7, posiadają rozbudowane aplikatory, do których budowy używa się właśnie węży asenizacyjnych.

Fot. 7. Aplikator doglebowy gnojowicy lub gnojówki, ze zbiornikiem asenizacyjnym. Targi Agro-Show wrzesień 2023.

Węże te podczas pracy, nie są narażone na niskie ani wysokie temperatury, na ścieranie powierzchni, ale ze względu na składanie i rozkładanie urządzenia, powinny być elastyczne i odporne na wymuszoną zmianę kształtu, która może spowodować uszkodzenie struktury materiału z jakiego są wykonane, a w efekcie popękać, czyli powinny być odporne na zgniatanie. Węże te nie mają również kontaktu z łatwopalnymi gazami, w związku z czym nie ma wymogu, aby były dostosowane do pracy w strefach ATEX. Węże widoczne na fotografii to produkt LUSIANA SUPERELASTIC marki CONTINENTAL, ale dokładnie takie same parametry użytkowe posiada wąż asenizacyjny TRANSLIQUID SUPERELASTIC produkcji hiszpańskiej firmy ESPIROFLEX.

Co ważne, w takich aplikacjach, węże nie muszą pracować z podciśnieniem, zatem mogą być wężami płaskimi, istnieje jednak niebezpieczeństwo, że przy składanych i rozkładanych urządzeniach ze stelażami, węża płaskie mogą się zaplątać w elementy konstrukcji i uszkodzić. Natomiast z powodzeniem mogą być stosowane przy wleczeniu po glebie, czy też z urządzeniami które nie posiadają rozbudowanych, składających się aplikatorów. Do wleczenia po ziemi i rozlewania w ten sposób nawozów naturalnych, czy też nawadniania gleby polecamy zaprojektowane do tego celu węże płaskie HILCOFLEX AGRO niemieckiego producenta GOLLMER&HUMMEL.

W związku z pracą podczas słonecznych dni, węże te są narażone na promieniowanie UV, które wbrew pozorom, przyspieszają starzenie się prawie wszystkich materiałów, zmieniając ich parametry fizyczne. Dlatego warto zwrócić uwagę na ich odporność na takie promieniowanie, oraz zwrócić uwagę na to, czy węże są wykonane z transparentnych tworzyw, które będą mniej podatne na szkodliwe działanie słońca.

Naukowcy zajmujący się uprawą i nawożeniem roślin dowiedli, iż najskuteczniejszym, a jednocześnie najmniej zagrażającym sposobem nawożenia roślin, jest aplikacja doglebowa, gdyż największe straty azotu, wynoszące nawet 49%, występują podczas zrzutu gnojówki bezpośrednio z wozu asenizacyjnego, za pomocą dyfuzorów. Według Dr Doroty Pikuły, z IUNG-PIB w Puławach; „Jednym z bardziej skutecznych rozwiązań technologicznych, ze względu na ograniczenie strat amoniaku, w trakcie i po aplikacji, jest bezpośrednie wprowadzanie gnojowicy do gleby lub rozprowadzanie jej za pomocą zespołów rozlewających. Aplikacja doglebowa gnojowicy ma tę zaletę, że zmniejsza kontakt nawozu z powietrzem zwiększając jego przenikanie do gleby dzięki bezpośredniemu umieszczeniu nawozu pod powierzchnią.”

Źródło: https://www.tygodnik-rolniczy.pl

Takiej aplikacji doglebowej można dokonać na kilka sposobów, wskazane na Fot.7, aplikatory, które działają do głębokości 30 cm, czy też za pomocą sztywnych kultywatorów, które aplikują nawóz na większe głębokości. Rozwiązaniem jest również zastosowanie wozów asenizacyjnych z przystawkami do pasmowego rozlewania gnojowicy, gdzie węże są wleczone za redlicą płozową. W systemie tym najczęściej wykorzystywane są specjalistyczne węże płaskie, takie jak polecany wyżej HILCOFLEX AGRO.

Fot. 8. Specjalistyczne węże zamontowane na urządzeniu asenizacyjnym. Targi Agro-Show wrzesień 2023 r..

W urządzeniach i maszynach asenizacyjnych, stosowane są również inne specjalistyczne węże, którymi nie transportuje się nieczystości, a w zależności od stopnia skomplikowania maszyn, będą przed nimi stawiane inne wymagania. Do takich węży będą należeć wszelkie przewody hydrauliczne, stosowane do obsługi zautomatyzowanych siłowników, oraz węże obsługujące pompy ssawno-tłoczne, połączone z właściwym zbiornikiem na nieczystości (Fot. 8). Są to zazwyczaj węże ssawno-tłoczne do transportu powietrza, które wykonane mogą być z innych materiałów niż węże asenizacyjne. Muszą się one charakteryzować wyższą wytrzymałością na ciśnienie wytwarzane przez pompy. Przykładami takich węży są VACUPRESS FLEX i METALPRESS SUPERELASTIC.

W celu ochrony przewodów narażonych na przetarcia mechaniczne, lub inne uszkodzenia, często stosuje się specjalistyczne spirale ochronne, takie jak SPIRALINA marki CONTINENAL, czy też węże ochronne jak CAVOCORD marki NORRES-BAGGERMAN.

Przepisy dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi

Dzięki nowelizacjom dotyczącym Prawa Wodnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1478.) i Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 2023 poz 1469), które obowiązuje od 2023 roku, znacząco zwiększyły się obowiązki organów samorządowych oraz właścicieli nieruchomości, którzy teraz mają obowiązek udokumentowania przed właściwymi organami samorządowymi (Urzędem Gminy) gospodarowanie odpadami komunalnymi. Upraszając sprawę, Urząd Gminy może wydawać zezwolenia na prowadzenie działalności asenizacyjnych na jej terenie, natomiast właściciele szamb i przydomowych oczyszczalni, są zobowiązani do udokumentowania opróżnienia i konserwacji zgodnie z przepisami. Gminy mają również możliwość kontrolowania właścicieli zbiorników na płynne odpady, oraz nakładania kar finansowych na właścicieli, którzy nie dopełnią obowiązku.

W praktyce oznacza to, iż znacznie zwiększyło się zapotrzebowanie na usługi asenizacyjne, czyli wywóz nieczystości płynnych, ze zbiorników na takie odpady. Wiele przedsiębiorstw zwiększa lub modernizuje swój park maszynowy tak, aby sprostać wymaganiom gmin i jednocześnie zaspokoić potrzeby mieszkańców. Sprawa szamb i przydomowych oczyszczalni, odbiła się szerokim echem w mediach, gdyż dotyczy wielu właścicieli nieruchomości mieszkalnych.

Od właścicieli zbiorników na nieczystości wymaga to udokumentowania przed przedstawicielami wykonującymi kontrolę, sposobu i terminu pozbycia się nieczystości płynnych ze zbiornika, oraz jego konserwacji. Znacznie to zmniejsza samowolę, w pozbywaniu się nieczystości płynnych, których nie można po prostu „wylać na pole”.

Przepisy regulujące gospodarkę nieczystościami wykorzystywanymi jako nawozy

Gospodarowanie odpadami powstałymi przy hodowli zwierząt, regulują oddzielne przepisy, będące od jakiegoś czasu również przedmiotem wielu kontrowersji wśród rolników i hodowców.

Po przeprowadzeniu wielu kontroli, wprowadzono ustawę z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2017, poz 1566 z późniejszymi zmianami), na którego podstawie wdrożono Program działań obowiązujących od 2023 roku. Program ma na celu realizację zobowiązań zawartych w Dyrektywie Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.U.UE.L.00.327.1 z późn. zm.)

W przepisach tych omówione są zarówno sposoby przechowywania, wykorzystania wraz z ramami czasowymi i dopuszczalnym miejscem dla zastosowania zarówno gnojówki jak i gnojowicy. Próbując dostosować się jak najlepiej do tych obostrzeń, a jednocześnie aby zmniejszyć straty i narażenie gleby na wypłukanie cennych azotanów, przepisy zalecają aplikację doglebową gnojowicy.

Zestaw najważniejszych aktów prawnych:

• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 kwietnia 2023 r. w sprawie wysokości i sposobu ustalania opłat za wykonywanie czynności kontrolnych i przeprowadzanie badań laboratoryjnych nawozów i środków wspomagających uprawę roślin (Dz.U. 2023 poz. 888)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 stycznia 2023 r. w sprawie “Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. 2023 poz. 244 )
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 stycznia 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz.U. 2023 poz. 569)
• Ustawa z dnia 29 września 2022 r. o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz.U. 2022 poz. 2364)
• Obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 września 2022 r. w sprawie wysokości maksymalnych stawek opłaty za naruszenie „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”, obowiązującej od dnia 1 stycznia 2023 r.
• Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2022/1519 z dnia 5 maja 2022 r. zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 w odniesieniu do wymogów mających zastosowanie do produktów nawozowych UE zawierających związki będące inhibitorami oraz dalszego przetwarzania produktu pofermentacyjnego (Tekst mający znaczenie dla EOG)
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2022/1171 z dnia 22 marca 2022 r. zmieniające załączniki II, III i IV do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 w celu dodania odzyskanych materiałów o wysokiej czystości jako kategorii materiałów składowych w produktach nawozowych UE
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2022/973 z dnia 14 marca 2022 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 poprzez ustanowienie kryteriów efektywności agronomicznej i bezpieczeństwa stosowania produktów ubocznych w produktach nawozowych UE
• Sprostowanie do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiającego przepisy dotyczące udostępniania na rynku produktów nawozowych UE, zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1069/2009 i (WE) nr 1107/2009 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 2003/2003 ( Dz.U. L 170 z 25.6.2019 )
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 czerwca 2020 r. w sprawie wysokości jednostkowej stawki opłaty za wydanie opinii o planie nawożenia azotem dla poszczególnej działki rolnej oraz terminu i sposobu uiszczania tej opłaty (Dz.U. 2020 poz. 1012)
• Ustawa z dnia 7 maja 2020 r. o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1069)

• Ustawa z dnia 11 września 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 2170)
• Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiające przepisy dotyczące udostępniania na rynku produktów nawozowych UE, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1069/2009 i (WE) nr 1107/2009 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 2003/2003.
• Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 września 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz.U. 2019 poz. 1826)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz.U. 2018 poz. 1438)
• Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U. 2017 poz. 1566 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 sierpnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz.U. 2013 poz. 1039)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 czerwca 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz.U. 2012 poz. 745)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 września 2010 r. w sprawie sposobu pakowania nawozów mineralnych, umieszczania informacji o składnikach nawozowych na tych opakowaniach, sposobu badania nawozów mineralnych oraz typów wapna nawozowego (Dz.U. 2010 nr 183 poz. 1229)
• Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 16 sierpnia 2010 r. w sprawie listy akredytowanych laboratoriów upoważnionych do wykonywania badań potwierdzających spełnianie przez nawozy oznaczone znakiem “NAWÓZ WE” wymagań określonych dla tych nawozów w odrębnych przepisach (M.P. 2010, nr 60, poz. 788)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz.U. 2009 nr 224 poz. 1804)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. 2008 nr 119 poz. 765)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz.U. 2008 nr 80 poz. 479)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 stycznia 2008 r. w sprawie wysokości i sposobu uiszczania opłat za zadania wykonywane przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze (Dz.U. 2008 nr 29 poz. 174)
• Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. – o nawozach i nawożeniu (Dz.U. 2007 nr 147 poz. 1033 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych (Dz.U. 2002 nr 99 poz. 896)
•  Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. (Dz.U.UE68 PL,15/t.2,L375/1,31.12.1991)
• Zbiór Zaleceń Dobrej Praktyki Rolniczej

Szczególnie istotnym i podsumowującym obowiązujące przepisy jest tekst „Zbiór Zaleceń Dobrej Praktyki Rolniczej” do którego link umiejscowiono na końcu powyższego zbioru aktów prawnych. W rozdziale 6 tego zbioru, wskazano listę przykładowych urządzeń do aplikacji nawozów najbardziej przyjaznych przepisom i środowisku naturalnemu:

• doglebowe redlicowe (kultywatorowe, zębowe, dłutowe) o zębach sztywnych
• doglebowe kultywatorowe o zębach sprężystych lub talerzowe (na bazie bron talerzowych),
• szczelinowe tarczowe,
• wleczone płozowe (łyżwowe, stopkowe),
• węże wleczone.

Co ważne, aby rolnicy byli w stanie zmodernizować swoje maszyny, jak najlepiej dostosowując je do obowiązujących przepisów, możliwe jest staranie się o dotacje w ramach harmonogramów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Co ważne, stawki dopłat bezpośrednich dla Rolników, od 2023 roku, będą wyższe dla gospodarstw stosujących „ekoschematy”, wśród których znajduje się m. in. „stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo”

Źródło: https://strefaagro.pl

Wielu producentów maszyn rolniczych wychodząc na przeciw nowym wymaganiom, korzysta z udostępnionych na stronach rządowych "ekoschematów", co widoczne jest na Fot. 9.

Fot. 9. Przykład maszyny rolniczej dostosowanej do wymogów i zaleceń prawnych "EKOSCHEMATY". Targi Agro-Show wrzesień 2023 r.

Popularne i polecane węże do szambowozów (transport płynnych nieczystości bytowych)

Wymieniamy kilka popularnych w Polsce produktów, produkcji włoskiej MERLETT - CONTINENTAL, oraz węże o tożsamych parametrach użytkowych hiszpańskiego producenta ESPIROFLEX i marki BAGGERMAN- NORRES. Dla porównania parametrów proponujemy najczęściej używany w szambowozach wąż asenizacyjny 110

Popularne i polecane węże do urządzeń asenizacyjnych (aplikacja płynnych nawozów naturalnych)

Wymieniamy kilka popularnych wśród producentów maszyn rolniczych produktów, produkcji włoskiej MERLETT - CONTINENTAL, oraz węże o tożsamych parametrach użytkowych hiszpańskiego producenta ESPIROFLEX i marki NORRES - BAGGERMAN. Dla porównania parametrów proponujemy najczęściej używany w aplikatorach gnojówki i gnojowicy wąż asenizacyjny 51. Proszę pamiętać, iż w takich urządzeniach, do pobierania gnojowicy i gnojówki do cystern, są używane zazwyczaj takie same węże jak w szambowozach, natomiast na urządzeniach z wysięgnikami, stosuje się węże o innej budowie i parametrach, wykonane z gumy, przeznaczone do cięższych zastosowań.

Popularne i polecane złącza do urządzeń asenizacyjnych (zestawienie systemów)

Wymieniamy kilka popularnych wśród producentów maszyn rolniczych systemów złączy fabrycznie montowanych na wozach asenizacyjnych. Często właśnie fabryczny montaż tych przyłączy determinuje dobór złącza, które użytkownik musi stosować do montażu przewodów asenizacyjnych.  Preferencje często zależą od kraju, z którego maszyna pochodzi, gdzie producenci często korzystają z rodzimych rozwiązań, dlatego należy brać pod uwagę miejsce produkcji konkretnej maszyny. 

Złącza dźwigniowe

System „Bauer”, to jeden z systemów elastycznego łączenia rur i przewodów w instalacjach przesyłowych, który został opracowany w 1947 roku w Niemczech. Złącza te są dwuczęściowe i składają się z części wtykowej (męskiej) oraz gniazdowej (żeńskiej). Część męska składa się z dźwigni, kuli i w zależności od potrzeb może mieć np. króciec do węża. Część żeńska składa się z kielicha, uszczelki i np. króćca do węża. Złącze zamyka się poprzez włożenie kuli do kielicha i zamknięcie ich za pomocą dźwigni. Złącze jest wtedy w 100% szczelne. Nie potrzebne są do tego żadne narzędzia, co powoduje, że można je łączyć w ciemności. Części złącza można ze sobą połączyć pod kątem 30° w każdym kierunku, co pozwala na użytkowanie ich w trudnych warunkach. Złącza te można używać zarówno do tłoczenia jak i ssania.

System ten jest najpopularniejszym systemem złączy używanych w rolnictwie, zwłaszcza wśród producentów niemieckich, ale i polskich. W ofercie posiadamy zarówno oryginalne złącza niemieckie, jak i kompatybilne z nimi złącza produkcji włoskiej. W zastosowaniach asenizacyjnych, najlepiej sprawdzają się podstawowe rozwiązania ze stali ocynkowanej, jednak, dla bardziej wymagających zastosowań konieczne jest zastosowanie stali szlachetnej.

Do zalet złączy należy przede wszystkim możliwość szybkiego łączenia  i rozłączania zanieczyszczonych złączy, co w warunkach pracy w rolnictwie i przy asenizacji, jest bardzo dużym ułatwieniem, gdyż nie ma potrzeby czyszczenia złączy przed użyciem. Ich możliwość zmiany pozycji, również podczas pracy, ułatwia z jednej strony łączenie złączy, gdy nie musimy idealnie trafiać w drugą część, aby połączenie było prawidłowe, co jak wiemy w przypadku wielu złączy, w polowych warunkach może nastręczać trudności, a z drugiej strony podczas pracy na polu, gdy często złącze jest poddawane naprężeniom, podczas ruchu, zmniejsza się znacznie ryzyko uszkodzenia złącza i rozszczelnienia połączenia. Zaletą niewątpliwie jest również fakt, iż do obsługi tych złączy nie są potrzebne dodatkowe narzędzia w postaci kluczy, które można łatwo podczas pracy uszkodzić, lub zagubić, gdy nie są używane.

Wadą tego systemu, jest ograniczenie do konkretnych rozmiarów, oraz konieczność ustawiania przewodów, zawsze we właściwy sposób, gdyż nie są to złącza symetryczne.

Fot. 10. Przykład zastosowania i możliwości złączy w systemie BAUER

System „Perrot”, to kolejny z systemów elastycznego łączenia rur i przewodów w instalacjach przesyłowych. Opracowany został w 1926 roku również w Niemczech. Złącza te są dwuczęściowe i składają się z części wtykowej (męskiej) oraz gniazdowej (żeńskiej). Część żeńska składa się z kielicha, uszczelki, oraz posiada, najczęściej osadzony, pierścień wraz z specjalnymi zaczepami, które przy zamykaniu spoczną na specjalnie wyprofilowanym w części męskiej pierścieniu. Specjalna dźwignia, która jest również nazywana "heblem" umożliwia dociągnięcie do siebie obu elementów. Złącze zamyka się poprzez włożenie wtyku do kielicha i zamknięcie ich za pomocą dźwigni. Nie potrzebne są do tego żadne narzędzia. Części złącza można ze sobą połączyć pod kątem do 15° w każdym kierunku.

System ten jest również bardzo popularnym systemem złączy używanych w rolnictwie, zwłaszcza wśród producentów niemieckich i polskich, a wiele maszyn wystawionych na targach Agro-Show, było wyposażone właśnie w złącza w tym systemie. W ofercie posiadamy zarówno oryginalne złącza niemieckie, jak i kompatybilne z nimi złącza produkcji włoskiej. W zastosowaniach asenizacyjnych, najlepiej sprawdzają się podstawowe rozwiązania ze stali ocynkowanej, jednak, dla bardziej wymagających zastosowań posiadamy również wersje wykonane w całości lub częściowo ze stali szlachetnej.

Podobnie jak w złączach "Bauer", zaletą jest przede wszystkim możliwość szybkiego łączenia i rozłączania zanieczyszczonych złączy, możliwość zmiany pozycji, również podczas pracy, jak i obsługa bez potrzeby stosowania dodatkowych narzędzi w postaci kluczy. Trzeba jednak pamiętać, iż możliwość odchyłu od osi jest mniejsza w tym systemie złączy, niż w złączach "Bauer".

Wady tego systemu, podobnie jak w złączach "Bauer", to ograniczenie do konkretnych rozmiarów, oraz konieczność ustawiania przewodów, zawsze we właściwy sposób, gdyż nie są to złącza symetryczne.

Złącza włoskie "Ferrari" i "Anfor", to kolejne dwa systemy złączy dźwigniowych, które powstały we Włoszech za sprawą założonej w 1955 firmy OMV. Podobnie jak w systemach niemieckich złącza te są dwuczęściowe i składają się z części wtykowej (męskiej) oraz gniazdowej (żeńskiej). Jednak część gniazdowa posiada zapięcie w postaci dwóch (lub trzech) zaczepów i dźwigni przymocowanych do niej na zawiasach oraz uszczelkę typu O-ring (z okrągłym przekrojem).  W tej właśnie części mocuje się kulę, dzięki której złącze podczas pracy wykazuje się możliwością odchyłu od osi (ok 15°). Na kule nachodzi kołnierz, z kielichem i specjalnym kołnierzem, na którym spoczywają kły zaczepów z części żeńskiej. Po zaciągnięciu dźwigni, wszystkie elementy są ze sobą połączone, zapewniając szczelność złącza. Elementy skrajne są wyposażone w różnego rodzaju przyłącza i adaptery, umożliwiające montaż przyłączy w i na wężach, przyspawania, wkręcenia lub innego łączenia z urządzeniami asenizacyjnymi.

System ten najczęściej można spotkać wśród producentów maszyn asenizacyjnych z Włoch, oraz krajów śródziemnomorskich. Jest doskonałą alternatywą dla systemów niemieckich i nie ustępuje im funkcjonalnością, oraz jakością wykonania. Dodatkowo, w ofercie OMV dostępne są bardzo duże rozmiary tych złączy, nawet 16 calowych. W ofercie posiadamy oryginalne złącza zarówno Anfor jak i Ferrari w ogromnej ilości figur do adaptacji zarówno z innymi systemami, jak i specjalistycznych zastosowań przy obsłudze urządzeń i węży asenizacyjnych. W zastosowaniach asenizacyjnych, najlepiej sprawdzają się podstawowe rozwiązania ze stali ocynkowanej, czy ze stali czarnej, które są dostosowane do wspawania i pomalowania, jednak dla bardziej wymagających zastosowań posiadamy również wersje wykonane w całości lub częściowo ze stali szlachetnej.

Złącza te dzielą wady i zalety z pozostałymi systemami złączy dźwigniowych. Jednak należy pamiętać, iż te cztery wymienione systemy nie są ze sobą kompatybilne i nie można ich stosować zamiennie, dlatego poniżej przedstawiamy zestawienie tych systemów. Jeżeli nie mamy pewności, jaki system złączy posiadamy, lub musimy skorzystać z urządzenia, które nie posiada opisu zastosowanych przyłączy, warto zapoznać się z opisem specyfikacji technicznych tych złączy, lub skontaktować się z doradcą technicznym, który pomoże zidentyfikować system i dobrać odpowiednie elementy do naszych potrzeb.

Różnice w konstrukcji
Typ Perrot	Typ Bauer	Typ Anfor	Typ Ferrari
Złącza te są dwuczęściowe i składają się z części wtykowej (męskiej) oraz gniazdowej (żeńskiej).	Część męska składa się z dźwigni, kuli i w zależności od potrzeb może mieć np. króciec do węża.	Część męska składa się z kielicha o który zaczepiamy uchwyty, kuli, uszczelki, i w zależności od potrzeb może mieć np. króciec do węża.	Część męska składa się z kielicha o który zaczepiamy uchwyty, kuli, uszczelki, i w zależności od potrzeb może mieć np. króciec do węża.
Część gniazdowa posiada zapięcie oraz w standardzie uszczelkę. Złącze zamyka się poprzez zaciągnięcie dźwigni, które dociągną zaczepy na kołnierzu męskiej części.	Część żeńska składa się z kielicha, uszczelki i np. króćca do węża. Złącze zamyka się poprzez włożenie kuli do kielicha i zamknięcie ich za pomocą dźwigni.	Część żeńska posiada dźwignie, kielich i np. króciec do węża. Złącze zamyka się poprzez włożenie kuli do kielicha i zamknięcie ich za pomocą dźwigni.	Część żeńska posiada dźwignie, kielich i np. króciec do węża. Złącze zamyka się poprzez włożenie kuli do kielicha i zamknięcie ich za pomocą dźwigni.

Złącza strażackie i zaczepowe

System Złączy "STORZ”, znany też jako złącza strażackie lub złącza hydrantowe to wymyślony w 1882 roku przez Caral Augusta Guido Storz system, inżyniera z Frankfurtu nad Menem. Złącza zostały opatentowane w 1893 roku pod numeremr patentu US489107 A. Jest to system złączy i szybkozłączy zaczepowych, które posiadają konstrukcję symetryczną i w odróżnieniu od wielu innych typów złączy nie mają części wtykowej (męskiej) i gniazdowej (żeńskiej). Rozmiary złączy określa się rozstawem zaczepów (haków). Do całkowitego zamknięcia złączy używa się kluczy hakowych, które występują w kilku rozmiarach. Do połączenia dwóch złączy potrzebne jest ćwierć obrotu (90°), a po zamknięciu uzyskuje się solidne i bezpieczne połączenie. Złącza STORZ z powodzeniem zastępują popularne połączenia gwintowane. Ze względu na możliwość szybkiego łączenia, przy zachowaniu szczelności, złącza te, znalazły zastosowanie głównie w pożarnictwie i wielu gałęziach przemysłu. Z uwagi właśnie na ich popularność w pożarnictwie, i zaznajomienie producentów z tym systemem, system ten często jest używany w budowie wozów asenizacyjnych, zwłaszcza do wywozu nieczystości bytowych, czyli w popularnych szambowozach.

Posiadamy w ofercie pełen asortyment złączy w tym systemie, przede wszystkim w oryginalnym wykonaniu przez niemiecką firmę FEUER FOGEL, istniejącą już od 1868 roku, która jest posiadaczem wspomnianego patentu. Złącza te są wykponywane z różnych materiałów, w tym z kutego aluminum, ze stali ocynkowanej, mosiądzu czy różnych kombinacji stali szlachetnej w kilku gatunkach. W pożarnictwie ale i w asenizacji najczęściej wykorzystywane są złącza z aluminium i stali ocynkowanej. Są to nasze flagowe produkty, do których zapewniamy pełne wsparcie merytoryczne i montażowe.

Fot. 11. Baner reklamowy wysokiej jakości oryginalnych złączy "Storz", produkcji Feuer-Vogel

Do największych zalet stosowania tego systemu, jest jego niezawodność, oraz prosty i szybki sposób montażu, dzięki któremu zyskał on popularność w pożarnictwie. Niewątpliwą zaletą jest również symetria złączy, dzięki której, możemy łączyć z urządzeniem wyposażonym w to złącze dowolny odcinek węża. Jednak, w asenizacji, ta właściwość nie ma aż takiego znaczenia, zwłaszcza gdy i tak jeden z końców węża jest wyposażony w kosz ssawny. Do zalet należy również zaliczyć niską wagę tego złącza, zwłaszcza aluminiowego, co przy dużych rozmiarach może mieć znaczenie przy obsłudze przewodu przez mniej sprawnych operatorów.

Wadą tego systemu jest niewątpliwie brak odporności na zabrudzenia i zanieczyszczenia złączy, zwłaszcza twardymi cząstkami stałymi (piaskiem, glebą), które mogą uszkodzić złącze podczas nieuważnego montażu, zwłaszcza ze stosunkowo miękkiego aluminium. Konieczność stosowania klucza hakowego, przy dokręcaniu połączenia, również może być postrzegane jako wada systemu. Dlatego stosowania tego systemu nie zalecamy do stosowania w aplikacji nawozów naturalnych w rolnictwie, gdzie przewody są narażone na zanieczyszczenia.

System Złączy "GUILLEMIN”, znany też jako złącza francuskie. Opiera się on na łączeniu symetrycznych łączników, które łączą się za pomocą systemu blokady zwanej pierścieniem, przesuwa się on przez zaczepy przeciwnego łącznika. Oba półsymetryczne łączniki muszą być wyposażone w system blokady, aby montaż był skuteczny. Pół-łącznik składa się z solidnego korpusu, zapewniającego lepszą odporność na zużycie. Wewnątrz tego korpusu znajduje się rowek, z którego wyprowadzane jest uszczelnienie. Łącznik posiada dwa wzmocnione zaczepy, zapewniające odporność na uderzenia, lub dwie części zamontowane na kołnierzu uchwytu, oraz swobodnie obracający się pierścień blokujący z dwoma podwyższonymi zaciskami, który jest utrzymywany przez zacisk pierścieniowy.

System tych złączy jest popularny głównie we Francji, w różnych zastosowaniach z urządzeniami przemysłowymi i rolniczymi, dlatego możemy się z nim spotkać, w urządzeniach asenizacyjnych sprowadzonych z  tamtego regionu, ale również z państw Beneluxu, Szwajcarii itd.. W ofercie posiadamy złącza wykonane z aluminium lub stali szlachetnej kompatybilne z tym systemem, dostarczane przez NORRES-BAGGERMAN.

Fot. 12. Przykład złącza w systemie zaczepowym "GUILLEMIN"

Do największych zalet stosowania tego systemu należy symetria złączy, dzięki której, możemy łączyć z urządzeniem wyposażonym w to złącze dowolny koniec węża. Jednak w asenizacji, nie ma to aż takiego znaczenia. Do zalet należy również zaliczyć niską wagę tego złącza, zwłaszcza aluminiowego.

Wadą tego systemu podobnie jak w przypadku złączy STORZ jest brak odporności na zabrudzenia i zanieczyszczenia złączy. Tak samo zastosowanie klucza hakowego, może nastręczać problemy użytkowe. Dodatkowo za wadę, można uznać małą popularność, jaką ten system zdobył na polskim rynku, co utrudnia dostęp do większej gamy figur i adapterów. Złącza te cieszą się małą popularnością również na fakt występowania w ograniczonym zakresie średnic nominalnych.

Inne spotykane złącza

System złączy TW (z niem. tankwagen) znane są również jako złącza cysternowe lub eurozłącza. System ten opiera się o łączenie części w typie MK, którą nakłada się na część typu VK. Aby zamknąć i uszczelnić złącze należy docisnąć obie części do siebie, a uszczelnienie powstaje w wyniku obrotu pierścienia z części MK za pomocą odpowiedniej dźwigni. Zablokowanie tej dźwigni równocześnie blokuje obrót złącza zabezpieczając je przed niekontrolowanym wypięciem czy rozszczelnieniem połączenia. Zaślepienie złącza możliwie jest na dwa sposoby, zarówno za pomocą części w typie VB (zaślepienie części MK) jak i częścią w typie MB (do części VK). Złącza te uszczelnia się uszczelką profilową GSD, natomiast zawory zamykające w typie MB uszczelnia się płaską uszczelką TWF. Do uszczelnienia gwintu stosuje się uszczelki płaskie typ GD.

Fot. 13. Części składowe przykładowego Eurozłącza (złącze TW)

System ten zyskał popularność w całej Europie, również i w Polsce, gdzie często możemy spotkać go fabrycznie zamontowanego na różnego rodzaju cysternach, wozach i wagonach kolejowych przeznaczonych do transportu płynów, w tym również w asenizacji, petrochemi czy w transporcie chemikaliów. W ofercie posiadamy te złącza wykonane z mosiądzu lub stali szlachetnej, dostarczane przez niemiecką firmę NORRES-BAGGERMAN.

Do zalet tego systemu należy przede wszystkim normalizacja i dostępność na rynku wielu rozwiązań różnych producentów. Złącza te gwarantują pewne i niezawodne połączenie, zwłaszcza w transporcie pod ciśnieniem różnorodnych cieczy.

Niewątpliwe wadą systemu, jest jednak mimo wszystko duży stopień skomplikowania obsługi, w stosunku do pozostałych systemów. Podobnie jak złącza strażackie, system nie jest odporny na zanieczyszczenia i zabrudzenia, a do tego, złącza nie są symetryczne i mogą wymagać użycia dodatkowych narzędzi w postaci kluczy. Do ich obsługi potrzebne jest przeszkolenie przez doświadczonego operatora.

System połączeń gwintowanych, znany jest już od starożytności i stanowi pod względem konstrukcyjnym najprostszy i chyba najbardziej rozpowszechniony system złączeniowy, spotykany praktycznie w każdym urządzeniu. Sposób identyfikacji gwintów i zastosowanie ich najpopularniejszych wersji szeroko opisany został w specjalistycznym artykule w dziale "Co warto wiedzieć wybierając produkty?"

Największą zaletą tego systemu, jest jego powszechność, dzięki czemu wielu użytkowników decyduje się nawet na samodzielne gwintowanie rur i przyłączy. Jednak takie połączenia nie są pozbawione wad, zwłaszcza w zastosowaniach, gdzie wymagane są częste łączenie i rozłączanie. Gwinty nie są absolutnie odporne na zabrudzenia, a ich łączenie ze sobą wymaga zarówno czasu jak i dodatkowych narzędzi, dlatego najczęściej, są stosowane do montażu na stałe wszelkich adapterów, redukcji i przejściówek do innych, szybszych i prostszych w obsłudze systemów. Każdy z wymienionych powyżej systemów złącznych, posiada figurę, czy też element pozwalający na zamontowanie go na przyłączu gwintowanym.

Alternatywą dla stałych połączeń, które mogą być jednak rozłączane, a które nie wymagają częstego łączenia i rozłączania jest System Złączy Kołnierzowych, inaczej zwanych flanszami. Złącza w tym systemie, są symetryczne tzn. nie posiadają wtyku i gniazda, a swoją odporność zawdzięczają przede wszystkim zastosowaniu odpowiednich uszczelek. W tym systemie elementy łączy się ze sobą za pomocą śrub, rozmieszczonych symetrycznie po okręgu na kołnierzu, w którym znajdują się równomiernie rozmieszczone otwory przelotowe. System ten jest znormalizowany, a jego parametry techniczne szczegółowo opisuje norma EN 1092-1. Flansze  znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie nie ma konieczności szybkiego i sprawnego demontażu, czy rozłączenia połączenia, co stanowi doskonałą alternatywę dla spawania i gwintowania połączeń między przewodami i urządzeniami.

Fot. 14. Przykład zastosowania złączy kołnierzowych, pomiędzy elementami instalacji w wozie asenizacyjnym do aplikacji gnojowicy lub gnojówki. Targi Agro-Show 2023 rok.

Flansze, poza przedstawionym na zdjęciu łączeniu elementów stałej instalacji urządzenia, najczęściej są wykorzystywane do montażu przyłączy w wielu innych systemach, dzięki czemu istnieje możliwość zmiany systemu złączy przez użytkownika, czy też wymiany uszkodzonego przyłącza, na nowe, sprawne.

W przypadku wątpliwości przy doborze odpowiedniego produktu do Państwa potrzeb, z przyjemnością odpowiemy na każde Państwa zapytanie i pomożemy wybrać najlepsze rozwiązanie. Służymy Pomocą i Zachęcamy do Kontaktu!

aut. Rafał Tomasik